Częsty ból brzucha, wzdęcia, zaparcia lub/i biegunki?
Zespół jelita nadwrażliwego (ang. irritable bowel syndom, IBS) to czynnościowe zaburzenie pracy przewodu pokarmowego, któremu towarzyszy zakłócony rytm wypróżnień (biegunki, zaparcia, wzdęcia lun na przemiennie), częste bóle brzucha, przy równoczesnym braku zmian organicznych w jelitach (bez konkretnej choroby jelit). Badania wskazują, że cierpi na niego około 20% populacji osób dorosłych oraz 8-9 % dzieci [1]. Częściej chorują na niego kobiety w wieku 20-40 lat. Etiologia zaburzeń nie jest jednoznaczna i nadal trwają badania szukające przyczyn tych dolegliwości. Dotychczas zauważono, iż jednym z czynników wpływających na powstanie IBS są zaburzenia w osi mózgowo- jelitowej wynikające m.in. z nieprawidłowej mikrobioty jelitowej [1,2].
Co robić, kiedy podejrzewamy u siebie zespół jelita nadwrażliwego? Jak zdiagnozować te zaburzenie?
Według oficjalnych kryteriów rzymskich z 2016 r. na podstawie których diagnozuje się ten zespół zaburzeń, bardzo istotny okazuje się przewlekły charakter objawów oraz dolegliwości, które pojawiają się minimum raz w tygodniu przez ostatnie trzy miesiące [2]. Dopiero wtedy zaburzenia mogą wskazywać na zespół jelita nadwrażliwego.
Zaktualizowane kryteria diagnostyczne uwzględniają czynniki genetyczne oraz stres przewlekły jako wpływające na rozwój tych zaburzeń.
Badania wskazują, iż objawy są silnie powiązane ze stresującymi sytuacjami życiowymi, np. zmiana pracy, przeprowadzką. U ponad 50-80% chorych na IBS objawy nasilają się w sytuacjach, kiedy odczuwają więcej stresu [7].
Skąd się biorą dolegliwości w IBS?
Wynikają one z zaburzenia przewodnictwa nerwowego, co w konsekwencji powoduje nadwrażliwość na bodźce.
Często towarzyszą mu zaburzenia nastroju takie jak depresja czy zaburzenia depresyjno- lekowe [6]. Objawami współtowarzyszącymi zgłaszanymi przez pacjentów są również migrenowe bóle głowy, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia snu czy zaburzenia seksualne [2].
Aktualne kryteria diagnostyczne różnią się od poprzednich. Okazuje się, że bardzo istotne znaczenie w etiologii IBS ma zaburzana mikroflora jelitowa. Zaburzenia jakościowe i ilościowe mikroflory jelitowej przyczyniają się do zaburzeń integralności bariery jelitowej, co w konsekwencji powoduje stan zapalny oraz zakłócenia na osi mózg- jelita. Obecnie jest to uznawane za najważniejszy czynnik patogenezy IBS [2].
Co to jest oś mózg- jelita i za co odpowiada?
Mózg i jelita nieustannie się ze sobą komunikują na drodze immunologicznej, hormonalnej i neuronalnej. Do sygnałów miedzy nimi zaliczymy serotninę (neuroprzekaźnik), kortyzol (hormon) oraz cytokiny przeciw- i prozapalne powiązane z układem odpornościowym. Istotną kwestąi jest to, że pośrednikiem w przekazywaniu tych sygnałów jest właśnie nasza mikroflora jelitowa.
Jak pokazują badania, stosowanie suplementacji probiotykami (określonych szczepów) mogą łagodzić objawy IBS. W ciągu ostatnich 30 lat powstało ponad 60 badań klinicznych z udziałem szczepu Lactiplantibacillus plantarum 299v, który jest najbardziej polecany w IBS. Dotychczasowe badania wskazują na normalizacje rytmu wypróżnieni, złagodzenie bóli brzucha oraz wzdęć osób, które go przyjmowały [3,4,5]. Szczepy te wpływają również na wzmocnienie bariery jelitowej, poprzez produkcje mucyny (ochronnego śluzu) oraz korzystnych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.
Okazuje się, że odpowiedni styl życia oraz dieta również mają wpływ na łagodzenie objawów jelita nadwrażliwego. Zaleca się stosowanie okresowego ograniczenia spożywania pokarmów bogatych w sacharydy i poliole (zawarte np. w cebuli, czosnku, słodzikach). Przy silnych dolegliwościach warto wesprzeć się pomocą dietetyka i wprowadzić dietę eliminacyjna typu low- fodmap. Ten rodzaj diety wprowadzamy na kilka tygodni, po czym wracamy stopniowo do wprowadzania produktów fermentujących. Zbyt długie stosowanie takiej diety może nasilić objawy i dysbioze.
Również wprowadzenie stałego rytmu dobowego okazuje się bardzo istotne w procesie leczenia. Badania z 2022r wykazały, iż osoby pracujące zmianowo mają 80% więcej szans na rozwój zespołu jelita nadwrażliwego w porównaniu do osób pracujących w normalnym trybie pracy. Niektórzy pacjenci zgłaszają, iż więcej rutyny w ich życiu, tym lepiej pracują ich jelita.
Zespół jelita nadwrażliwego to zaburzenie wymagające holistycznego spojrzenia i zmian wpływających na poprawę samopoczucia. Istotną okazuje się dieta, rytm dobowy, sposoby radzenia sobie ze stresem i napięciem dnia codziennego, jak również optymalne leczenie. W ostatnich latach dużą role odgrywa wprowadzenie probiotykoterapii, która przynosi ogromna poprawę w jakości życia pacjentów z tymi dolegliwościami
Bibliografia:
[1] Zhang T, Ma X, Tian W, Zhang J et al. Global Research Trends in Irritable Bowel Syndrome: A Bibliometric and Visualized Study. Front Med (Lausanne). 2022 Jun
[2] Adrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, aria Medica 2019 tom 3, nr 2, strony 89–95
[3] Niedzielin K, Kordecki H, Birkenfeld B. A controlled, double-blind, randomized study on the efficacy of Lactobacillus plantarum 299V in patients with irritable bowel syndrome. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2001
[4] Marlicz W, Skonieczna-Żydecka K, Krynicka P i wsp. Probiotics in irritable bowel syndrome – is the quest for the right strain over? Rapid review of existing guidelines and recommendations. Gastroenterology Rev. 2021
[5] Ducrotté P, Sawant P, Jayanthi V. Clinical trial: Lactobacillus plantarum 299v (DSM 9843) improves symptoms of irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol. 14 Aug 2012;
[6] Pietrzak A., Skrzydło-Radomańska B., Mulak A., Lipiński M., Małecka-Panas E., Reguła J., Rydzewska G. Guidelines on the management of irritable bowel syndrome. Gastroenterology Rev 2018
[7] Qin HY, Cheng CW, Tang XD, Bian ZX. Impact of psychological stress on irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol. 2014 Oct
Treści umieszczone w ramach Portalu mają na celu poszerzenie wiedzy użytkowników. Portal ma charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny i treści w nim umieszczane nie stanowią porady lekarskiej. Przed skorzystaniem z jakichkolwiek informacji umieszczonych w Portalu koniecznie skontaktuj się ze swoim lekarzem.