Tarczyca pełni kluczową rolę w regulacji metabolizmu, wpływając na funkcjonowanie niemal wszystkich układów w organizmie. Hormony takie jak tyreotropina (TSH), wolna trijodotyronina (FT3) i wolna tyroksyna (FT4) są podstawowymi wskaźnikami oceny jej pracy. Regularne monitorowanie ich poziomów może pomóc w wczesnym wykrywaniu zaburzeń tarczycy.​

TSH, FT3 i FT4 – kluczowe hormony tarczycy i ich rola w organizmie

l  Tyreotropina (TSH): TSH jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową, który stymuluje tarczycę do produkcji hormonów: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego: niski poziom T3 i T4 we krwi powoduje wzrost wydzielania TSH, podczas gdy wysoki poziom tych hormonów hamuje jego produkcję.

l  Wolna tyroksyna (FT4) i wolna trijodotyronina (FT3): FT4 i FT3 to aktywne formy hormonów tarczycy krążące we krwi w stanie niezwiązanym z białkami. FT4 jest głównym hormonem produkowanym przez tarczycę, który w tkankach obwodowych konwertuje do bardziej aktywnego FT3. Te hormony regulują metabolizm, wpływając na funkcjonowanie wielu narządów i układów w organizmie.

Objawy sugerujące konieczność wykonania badań

Wskazania do przeprowadzenia badań TSH, FT3 i FT4 obejmują:​

l  Zmiany masy ciała: Niezamierzone przybieranie lub utrata wagi.​

l  Zaburzenia nastroju: Uczucie zmęczenia, apatia, ospałość, nadmierna nerwowość czy drażliwość.​

l  Problemy skórne i włosów: Sucha skóra, nadmierne wypadanie włosów.​

l  Zaburzenia miesiączkowania: Nieregularne cykle lub ich brak.​

l  Nietolerancja temperatur: Odczuwanie ciągłego zimna lub nadmierne pocenie się.

l  Problemy trawienne: Częste zaparcia lub biegunki.

l  Kołatanie serca: Nieregularne bicie serca lub uczucie jego przyspieszenia.​

W przypadku wystąpienia powyższych objawów warto skonsultować się z lekarzem, który może zlecić odpowiednie badania hormonalne.​

Grupy ryzyka

Pewne osoby są bardziej narażone na zaburzenia tarczycy i powinny regularnie monitorować poziom hormonów:​

l  Kobiety w ciąży: Niedoczynność tarczycy może zaburzyć prawidłowy rozwój płodu.​

l  Osoby z historią rodzinną chorób tarczycy: Genetyczne predyspozycje zwiększają ryzyko wystąpienia schorzeń.​

l  Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi: Takimi jak cukrzyca typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów.​

l  Osoby z chorobami serca: Zaburzenia tarczycy mogą wpływać na układ sercowo-naczyniowy.​

Przygotowanie do badania

Aby wyniki były miarodajne:​

l  Pobranie krwi: Zaleca się rano, na czczo, po minimum 8-12 godzinach od ostatniego posiłku.

l  Odpoczynek: Przed pobraniem warto odpocząć przez około 15 minut.

l  Nawodnienie: Na około 30 minut przed badaniem wypić szklankę wody (250 ml).

Interpretacja wyników

Normy mogą różnić się w zależności od laboratorium, ale orientacyjne wartości dla osób dorosłych to:

l  TSH: 0,4–4,0 mlU/l

l  FT3: 2,25–6 pmol/l​

l  FT4: 10–35 pmol/l​

Odchylenia od normy mogą wskazywać na:​

l  Podwyższone TSH i obniżone FT3, FT4: Sugeruje niedoczynność tarczycy, często związaną z chorobą Hashimoto.

l  Obniżone TSH i podwyższone FT3, FT4: Wskazuje na nadczynność tarczycy, np. w chorobie Gravesa-Basedowa.

Należy pamiętać, że interpretacja wyników powinna być przeprowadzona przez lekarza, uwzględniając indywidualny stan pacjenta oraz ewentualne objawy kliniczne.​

Podsumowanie

Regularne badania poziomu TSH, FT3 i FT4 są kluczowe w diagnostyce i monitorowaniu funkcji tarczycy. Wczesne wykrycie zaburzeń pozwala na skuteczne leczenie i zapobieganie powikłaniom. W przypadku wystąpienia objawów sugerujących problemy z tarczycą lub przynależności do grupy ryzyka, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć wykonanie odpowiednich badań.

Źródła:

1.       Hidalgo J., Lincango E.P., Cordova-Madera S. i wsp.: Interventions to improve symptomatology in patients with hypothyroidism and persistent symptoms: A systematic review. Endocrine. 2024;84(3):864-873.

2.       Patil N., Rehman A., Anastasopoulou C., Jialal I. Hypothyroidism. 2024;18. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 30137821.

3.       Pirahanchi Y., Toro F., Jialal I.: Physiology, Thyroid Stimulating Hormone. 2023 May 1. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 29763025.

4.       Sadiq N.M., Tadi P.: Physiology, Pituitary Hormones. 2023 May 1. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 32491488.

5.       Shahid M.A., Ashraf M.A., Sharma S.: Physiology, Thyroid Hormone. 2023 Jun 5. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 29763182.
6. Yuan J, Qi S., Zhang X., Lai H. i wsp.: Local symptoms of Hashimoto's thyroiditis: A systematic review. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Jan 19;13:1076793.